Hoewel ik zelf een ander automerk en model zou verkiezen tot het aller slechtste wat ik ooit heb meegemaakt was dat in Amerika op enig moment zonder twijfel een van de daar meest succesvolle compacte Europese importauto’s ooit; de Zastava Yugo 45. Amerikaanse consumenten waren het er in grote meerderheid over eens dat ze zelden of nooit een auto hadden meegemaakt die meer mankementen vertoonde en zo weinig weerstand had tegen normaal gebruik als die uit het voormalige Joegoslavië afkomstige Zastava. En dat terwijl de vooruitzichten voor het compacte wagentje toch best goed waren. Zastava (Fabriek van de Rode Vlag) was een typisch product van het communistische denken in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het merk werkte op basis van licentierechten die men kocht van Fiat. De bouw van de diverse auto’s werd ondernomen in 1954 en vond plaats in een oude machine- en wapenfabriek in Krasgujevac. 
Naast de aloude Fiat 1400 en wat bedrijfswagens startte men op zeker moment ook met de Fiat 600, die bij de Joegoslaven indertijd al snel een wat grotere motor kreeg en wat meer vermogen. Begin jaren zestig bouwde men de kleine Zastava’s helemaal uit eigen materialen en onderdelen. Andere Fiats waren nog voor een belangrijk deel op Italiaanse aanvoer van spullen gebaseerd. Groot succes had de ook bij ons populaire Fiat 1300, die nadat de Italianen hem zelf niet meer bouwden, door Zastava in grote aantallen werd geproduceerd. En geëxporteerd. Vooral naar de landen van het vroegere Oostblok. Ze waren om hun snelheid populair. Zastava ging al snel een nauwe samenwerking aan met het Poolse merk FSO en zo kon het gebeuren dat de Joegoslaven in sub-assemblage de Poolse variant van de 125P bouwden en men in Warschau de 1100 fabriceerde voor de Poolse markt. Het kwam de kwaliteit van de auto’s niet ten goede, maar ze waren erg populair. 
Ook in ons land, waar Gremi uit Groningen de import ter hand had genomen en de wagens naast het Russische merk Lada bij haar dealers stalde. De 1100P was in feite een Fiat 128 met een fastbackachterkant, waardoor iemand die deze vlotte wagen wilde aanschaffen ineens ook een soort hatchback met doorklapbare achterbanken ter beschikking had. Zastava draaide prima, maar over kwaliteit werd in de meeste landen waarheen men leverde niet gezeurd. Die was bedroevend. Zeker omdat de roestvorming van de wagens zelfs die van het oorspronkelijke Fiat-ontwerp oversteeg. En dat wilde heel wat zeggen indertijd. 
In 1979 introduceerde Zastava voor het eerst een soort van eigen ontwerp. De Yugo 45. Die technisch gebaseerd werd op de zeer populaire Fiat 127, maar een veel hoekiger carrosserie liet zien en een wat kortere wielbasis. Door de vormgeving had je er redelijk veel ruimte in voor vier personen en de auto had door de gekozen constructie een behoorlijke wegligging. Met een kleine motor, 903cc, kwam de Yugo tot 45 pk en een indrukwekkende top van 135km/u. Je moest wel flink schakelen om tot die prestaties te komen, en dan was het brandstofverbruik soms iets van 1 op 10. Voor een kleine auto fikse waarden. Maar je kreeg wel tandheugelbesturing, schijfremmen voor, veel ruimte en zelfs een wisser op de achterruit. In 1984 leverde Zastava de Yugo ook nog af met een uit de 1100 afkomstige motor die tien pk meer leverde en het wagentje naar 145km/u opstuwde, voor speciale markten was er zelfs een versie met een 1300cc motor die de Yugo echt sportief wist te maken. 
Die sterkere versies (aangeduid als Yugo 55)waren vooral bestemd voor export naar, verrassend genoeg, de Verenigde Staten. Een speciaal opgericht importbedrijf wist in 1987 bijna 58.000 van die compacte wagens aan de man/vrouw te brengen. Maar die ontdekten al snel dat de Yugo niet was opgewassen tegen de wensen en verlangens van de Amerikaanse kopers. Die voor weinig geld weliswaar een voor hun doen zuinige auto kochten, maar ook dat de kwaliteit van het geleverde op zijn minst ‘iets tegen viel’. Toen ook bleek dat de communistische bestuurders van Zastava de onderdelenleveranties en garantie niet goed hadden afgestemd met hun Amerikaanse importeur waren de rapen gaar. De Yugo kreeg een heel beroerde naam en al snel werden de wagens letterlijk gedumpt. Er bleven er maar weinig bewaard en dat geldt eigenlijk ook voor de enkele exemplaren die de Nederlandse markt bereikten. Roest en slechte afwerking maakten al snel een einde aan een op zichzelf leuk ontwerp dat wellicht beter had verdiend. Zastava’s zijn niet gevraagd als klassieker en als er al een gaaf exemplaar van bestaat koop je ze vermoedelijk voor een prikje. 
Na de diverse Balkanoorlogen in de jaren negentig raakte het merk in verval en bleek het pas onlangs weer met behulp van oude partner Fiat weer in staat auto’s te produceren. Speciaal voor Zuidoost Europa fabriceert men nu de voorlaatste Fiat Punto. En wellicht onderdelen voor de nu nog rondrijdende oude auto’s van het eigen merk. Maar dat weet ik eerlijk gezegd niet zeker!
Lees ook:Fiat neemt Zastava over
Lees ook:Yugo productie gestaakt
Lees ook:Fiat koopt Zastava
Lees ook:Ooit modern, best geliefd, nu vergeten; Zastava 101!
Lees ook:Populair en indertijd modern; de Simca 1100!