Er wil nog wel eens wat verwarring ontstaan bij het horen van de merknaam Crossley. Dat wordt meteen ook veroorzaakt doordat er ook een merk Crosley heeft bestaan dat de V.S. als oorsprong kende. Ik ga het deze keer echter niet hebben over die Amerikaanse fabrikant maar over die Engelse met de letter S meer in haar naam. Bij ons inmiddels minder bekend of helemaal uit het geheugen gewist, maar in Engeland bij liefhebbers meer dan bekend. Crossley Motors Ltd. werd ooit in 1912 opgericht door de naamgever Frank Crossley en was aanvankelijk uitsluitend bezig met de fabricage van motoren voor grote concurrent Leyland. Maar al snel bouwde men de eerste bedrijfswagens die van zodanig goede kwaliteit bleken dat ze al snel populair waren bij alle klanten en o.a. het Britse Leger overtuigde tot de aankoop van grote series van dit soort wagens over te gaan. Naast simpele bestelauto’s leverde het bedrijf ook ambulances, taxi’s en politiewagens.
Na de eerste wereldoorlog verzorgde men vooral het Britse leger van vervoermiddelen en liet de particuliere markt wat liggen. Als nel waren er Crossley’s leverbaar met vierwielaandrijving of zelfs soortgelijke technieken op zes wielen. Toen ook andere fabrikanten zich bezig begonnen te houden met de productie van legervoertuigen schakelde Crossley weer om en bleek in staat een tamelijk efficiënte zescilinderdieselmotor te produceren die voor een revolutie zorgde in het goederen- en passagiersvervoer. Tot dan reden veel vrachtwagens en bussen op benzinetractie.
En zo werd Crossley een befaamde bouwer van dubbeldekkers die in heel wat Engelse steden goede diensten deden. Na de oorlog kwamen er ook de nodige Crossley-bussen over de Noordzee naar onze streken. Zo werden er in 1945 al 240 besteld door de NS die als losse trekken dienst gingen doen waarbij ze busaanhangers voortzeulden die bij DAF waren geproduceerd. De Crossley’s waren opvallende en behoudende wagens met een enorm lange neus en los staande koplampen.
Later werd dezelfde zescilindermotor uit die trekkers ook gebruikt bij de bouw van prachtige frontbestuurde autobussen die bij De Schelde werden gefabriceerd en werden geleverd aan de NBM (Nederlandse Buurtspoor Maatschappij) waar ook al een aantal van die trekken met opleggerbussen van Crossley dienst deden. De typische frontbestuurde Crossley’s deden vele jaren dienst bij de NBM en ik heb er zelf als kind nog wel eens in gezeten, op weg naar het Gooi. Ook het KLM Autobusbedrijf kocht Crossley’s aan die een andere carrosserie kregen als de NBM bussen.
In 1948 experimenteerde men bij de NBM nog wel eens met een Crossleybus die een omgebouwde Fordbus als aanhanger meesleepte waardoor het aantal passagiersflink kon worden verhoogd. Van al die toen nieuwe bustypen werden er een kleine duizend geleverd en dat zorgde voor een flinke professionalisering van het Nederlandse busvervoer. Daarnaast werden er nog honderden geleverd als motor/chassis die door Nederlandse bedrijven werden opgebouwd tot bus. De levensduur van deze Crossleybussen overtrof elke verwachting, ze waren niet stuk te krijgen en sommige van die bussen reden toen al meer dan een miljoen kilometers en dat was indertijd echt niet normaal. Ongeveer ieder busbedrijf dat toebehoorde aan de NS had Crossley’s in gebruik en daar reden ze meestal tot in de jaren zestig. Daarna werden ze opgevolgd door moderne bustypen. Crossley zelf ging in 1948 samen met de bekende busfabrikant AEC en vanaf dat moment verdween het eigen karakter van deze weinig bekende producent van bedrijfsvoertuigen.
Acht jaar later verdween de naam ook nog eens en bleef die van AEC over. De kwaliteit van de Crossleytechniek werd weer toegepast voor de befaamde Routemaster uit die tijd. Een bustype dat nu nog steeds op de Engelse wegen te vinden is en nog steeds geldt als een sterk staaltje technisch vernuft. Met een stempel van Crossley, dat spreekt!
Lees ook:Pas echt oud; Crossley!
Lees ook:Nu bijna verdwenen; Bedford!
Lees ook:Het fameuze Commer
Lees ook:Eerste B Y D bussen voor Zweden
Lees ook:BYD levert elektrische bussen aan Zweden